Woningen en andere gebouwen zijn een cruciale hefboom om de omslag naar hernieuwbare energie te realiseren. Ons gebouwenpatrimonium is een van de grote uitstoters van CO2 en is nog steeds ontzettend afhankelijk van fossiele brandstoffen.
Zo’n 95% van de huidige gebouwen voldoet niet aan de doelstellingen voor 2050. De energieprestatie ervan moet fors omhoog. Dat wil zeggen: het verbruik moet omlaag door beter te isoleren en efficiëntere installaties, én we moeten omschakelen naar hernieuwbare energiebronnen.
De renovatie van onze verouderde woningen betekent tegelijkertijd een sprong in woonkwaliteit. Lokale energieproductie houdt de winst bij de gebruikers. Als we dat gezamenlijk aanpakken, kunnen we niet alleen de prijs drukken, maar ook het buurtgevoel en de sociale samenhang in een wijk versterken.
Er bestaan al verschillende fascinerende voorbeelden en test-cases: coöperatieve organisaties die zonnepanelen installeren op daken van scholen, steden die warmtenetten uitrollen, wijkregisseurs die de ontwikkeling van lokale energiegemeenschappen faciliteren, private bedrijven die grootschalige energierenovaties prefinancieren.
Maar we zijn er nog niet in geslaagd een aanpak te ontwikkelen voor alle verouderde negentiende- en twintigste-eeuwse buurten. De grote uitdaging is om energiewijken te ‘mainstreamen’. Een integrale aanpak moet ervoor zorgen dat niet alleen de gemakkelijke of voor de hand liggende projecten van de grond komen.
Cruciale componenten van een energiewijk zijn: het mobiliseren van lokale en collectieve acties, het testen van nieuwe financieringsregelingen voor collectieve renovatie, het experimenteren met organisatiemodellen en het op een samenhangende manier coördineren van energieprojecten.
Het blijkt een grote uitdaging om alle inwoners van een wijk mee te krijgen. Projecten waarbij actief aan iedere deur wordt aangeklopt, kunnen in het beste geval slechts 10% van de mensen mobiliseren. Kunnen we de organisatiecapaciteit, het businessmodel en het vertrouwen ontwikkelen om bewoners aan te spreken op hun eigen noden, problemen en motivaties? Bijvoorbeeld: het isoleren van woningen reduceert niet alleen de energiefactuur en biedt een oplossing voor vocht en tocht, de massale renovatie creëert ook lokale tewerkstelling.
Wat als we een aanpak ontwerpen met verschillende wijkplatforms die de uitrol van energiewijken coördineren, ondersteund door een lokale wijkregisseur die de buurt kent en die mensen begeleidt om deelprojecten op te zetten, binnen een bovenlokale omkadering van waaruit instrumenten, kennis en een financierings- en monitoringslogica worden aangereikt? Kunnen we ons dan een versnelling en vermenigvuldiging van energiewijken voorstellen?